Blažo Sredanović

Naknadna pamet istoričara

STAV

Piše: Blažo Sredanović

Kada je prošle godine izašla knjiga “Medova”, autora M. Miljića i I. Capuna, dr Živko Andrijašević je objavio opširan prikaz u “Pobjedi” pod naslovom “Posljednji čin istorijske drame”.
On je, pored ostalog, istakao da zahvaljujući ovoj knjizi naučna i laička javnost u Crnoj Gori, kao i naša iseljenička populacija, može da stekne potpunija znanja o ovom događaju. Da je stradanje crnogorskih dobrovoljaca u Medovskom zalivu bio jedan od tragičnih događaja koji je simbolički nagovijestio propast koja je slijedila. Da knjiga svjedoči o jednom drugačijem odnosu Crnogoraca prema Crnoj Gori, onih koji su požurili kad je njihova zemlja vodila svoje posljednje bitke da se u njih uključe, te da je njihova žrtva još uzvišenija, ako se zna da nijesu mnogo pažnje pridavali razlici između života u Americi i ležanja u rovu na nekom balkanskom frontu. Na kraju zaključuje da autori zaslužuju poštovanje svih onih koji svojim profesionalnim angažmanom pripadaju istorografiji.
Međutim, u Istoriji Crne Gore, čiji su autori dr Živko Andrijašević i dr Šerbo Rastoder koja je publikovana 2006. godine nema nijedne riječi o ovom tragičnom i istorijskom događaju, kojemu je, eto, posvećena čitava jedna knjiga i koji je inspirisao mnoge pjesnike i umjetnike. Ali se, po ne znam kojem kriteriju, našlo mjesta za broj sitne stoke i cijena pšenice iz tog vremena! Centar za iseljenike se prihvatio izdavanja ove istorije “kako bi i naši iseljenici širom svijeta, objektivnim prikazom istorijske prošlosti, mogli realnije da sagledaju takozvano crnogorsko pitanje”.
Naša Asocijacija je avgusta 2004. godine predložila autorima, a bio je postignut sa njima o tome i preliminarni dogovor, da publikovanje Istorije bude nas zajednički projekat i da se engleska verzija knjige štampa u Americi koju bi finansirali mi iseljenici.
Dugogodišnji profesor istorije na Stanford univerzitetu, Vojo Vučinić smatrao je da postoji dobra mogućnost da Stanford prihvati da bude izdavač, jer je već ranije objavio dvije knjige Joza Tomaševića ”Četnici” 1975. i “Okupacija i kolaboracija” 2001. godine. Pored toga Kornel univerzitet je 1984. je objavio knjigu dr Iva Banca ” Nacionalno pitanje u Jugoslaviji”.
Smatrali smo da bi se publikovanjem knjige u Americi u vrijeme neposredno poslije referenduma afirmisao ovaj istorijski događaj, a istovremeno obezbijedio najkraći put knjige do biblioteka i univerziteta na širokom području upotrebe engleskog jezika, jer bi Stanford koristio svoju distributivnu mrežu.
Međutim, mi smo u ovoj našoj iskrenoj namjeri jednostavno bili izigrani i od autora i Centra za iseljenike, tog najpromašenijeg resora koji je crnogorska Vlada ikada formirala. Jer Centar uglavnom služi za sakupljanje radnog staža direktoru Milanu Vukčeviću i putovanja o državnom trošku po svijetu, đe iseljenicima drži kvazipatriotske govore iz perioda agitpropa!

Sadržaj knjige izazvao je veliko razočarenje među iseljenicima u dijaspori. Engleska verzija Istorije nije pisana već je “komponovana” od probiraka iz opširnijeg izdanja na našem jeziku metodom “isijeci i zalijepi” (cut and paste), pa je tekst neujednačen i često bez logičnog kontinuiteta. Knjiga sadrži i brojne istorijske mape ćirilicom(!) a nema mape da bi taj strani čitalac vidio đe se nalazi ta nova, međunarodno priznata država Montenegro u Evropi, pa će se desiti da je mnogi traže u Južnoj Americi!
Opšte je poznato da su mnoge aktivnosti crnogorskih iseljenika, kao Prvi svjetski kongres u Njujorku 1999. godine, Drugi svjetski kongres na Cetinju 2000. godine, a naročito pripreme i proglasi za referendum, odvijale sa Lovćenskom vilom kao simbolom. Taj je spomenik za sve nas crnogorske iseljenike oličenje je odanosti, ljubavi i žrtvovanja za domovinu. Direktor Centra za iseljenike Milan Vukčević je izjavio:” Nema osnova za bilo kakvu polemiku u pokretanju izrade ovog izdavačkog projekta - najglavnije je da se do njega dođe za dobrobit Crne Gore”. Kao izdavaču Istorije, Medovo mu nije ni postojalo 2006. godine. Ali je zato požurio u ljeto 2007. godine da u tu malu albansku luku odnese vijenac ne birajući nikakav prigodni datum i bez ikakvog povoda sem radi vlastite promocije, što je vrhunac hipokrizije i posebna vrsta svetogrđa. A onda izjavljuje: “Ovo je sveto mjesto za Crnu Goru i za ovu tragediju i plemenitost ljudi, koji su u njoj nastradali odazivajući se pozivu domovine, nema zaborava”.
Valjda su “Prometeji nade, apostoli jada” zaslužili više od ove lakrdije.

Autor je predsjednik Udruženja Crnogoraca Amerike