Sadrzaj:

1. Istorijska pozadina 
2. Sadasnja situacija
3. Kakve odnose predloziti Srbiji i unutrasnjim protivnicima samostalnosti
     4.   Kakav Referendum organizovati
 

1.   ISTORIJSKA POZADINA

Stara Crna Gora je ubijena 1919 godine.

Zlocinu su predhodila apokalipticna stradanja u Balkanskim ratovima (1912/13), Prvom svjetskom ratu (1914-1918) i Bozicnom Ustanku (1919).

Balkanski ratovi su donijeli potpuno oslobodjenje Balkana od Turaka, ali je svojim vojnickim  pobjedama Crna Gora dvostruko oslabljena. Prvo, broj mrtvih i ranjenih ratnika iznosio je skoro jednu trecinu ukupne crnogorske vojske. Drugo, Crna Gora je, prosirujuci se na teritorije tek oslobodjene od Turaka, naglo udvostrucila  teritoriju i broj stanovnika, koji su uglavnom imali slab ili nikakav crnogorski osjecaj.  Zanimljivo je podsjetiti da su tek  1912 godine od Turaka oslobodjeni Berane, Mojkovac, Bijelo Polje, Pljevlja, Rozaj, Plav i Gusinje koji se i danas nalaze u Crnoj Gori i Pec i Djakovica koji su srecom samo kratko pripadali Crnoj Gori. Trebalo je vremena da ti novi krajevi pocnu da osjecaju Crnu Goru kao svoju drzavu, a vremena nazalost nije bilo. Vec iduce 1914 godine poceo je Prvi Svjetski Rat, rat u kome ce broj poginulih, ranjenih i nestalih crnogorskih vojnika dostici 40%.

Da je vodila racuna jedino o svojim interesima,  Crna Gora bi sto je moguce duze ostala neutralna u Prvom Svjetskom Ratu. Recimo mogla je spremnije poceti rat u ljeto 1915 nego u ljeto 1914. (Primjera radi Albanija je citav rat bila neutralna , Bugarska je pocela rat u jesen 1915, a Grcka tek u ljeto 1917 godine). Crnogorsku neutralnost je zeljela i diplomatskim kanalima trazila Austrija, koja je u crnogorskoj vojsci vidjela teskog protivnika, protiv koga je u svojim ratnim planovima pripremala priblizno iste snage kao i protiv mnogo brojnije srpske vojske!

Crna Gora je protivno svojim interesima i zdravom razumu ali u skladu sa vjekovnim viteskim duhom, romantizmom i idealima, nesebicno i odmah usla u rat sa dva osnovna cilja. Prvo da pomogne Srbiji. Drugo da pomogne konacno oslobadjanje svih Juznih Slovena i stvaranje Jugoslavije kao zajednice bratskih i ravnopravnih juznoslovenskih naroda. Malo je poznato a veoma znacajno da se Stara Crna Gora zalagala za konfederalnu Jugoslavuju  veoma slicnu onome sto se danas zove Evropska Unija. Da je prihvacen crnogorski prijedlog i da je 1918 godine Jugoslavija stvorena kao Konfederacija, najvjerovatnije bi se izbjegle tragedije koje su se desile u Drugom Svjetskom Ratu i devedesetih godina pri krvavom raspadu komunisticke Jugoslavije. Nazalost, poslije rata, voljom Srbije i uz pomoc  Francuske, stvorena je Jugoslavija kao unitarna drzava, a virus unitarizma koji je nosila od pocetka pokazao se smrtonosnim. 

Srbija je odmah shvatila da je Prvi Svjetski Rat idealna prilika da unisti crnogorsku drzavu u kojoj nije vidjela brata nego glavnu SMETNJU za stvaranje unitarne drzave, koje je vec bilo  zapoceto srpskom okupacijom slovenske brace u Makedoniji 1913 godine. Ostvarenje srpskih namjera je uveliko olakasao stari Kralj Nikola koji je ucinio najvecu gresku u svome zivotu (a mozda i najvecu gresku u citavioj crnogorskoj istoriji) dozvolivsi da crnogorska vojska  (radi vece efikasnosti zajednickih ratnih operacija) u velikoj mjeri bude pod srpskom komandom, sto je Srbija zloupotrijebila. 

Dva se elementa jasno uocavaju u srpskom odnosu prema crnogorskoj vojsci: 

Prvo, crnogorska vojska je od pocetka pa zakljucno sa bitkom na Mojkovcu rasporedjivana i koriscena iskljucivo prema potrebama srpske vojske, sto je bitno smanjilo mogucnost odbrane Stare Crne Gore   Moze se slobodno reci  da je ukupno djelovanje crnogorske vojske u Prvom Svjetskom Ratu, spasilo srpsku vojsku od potpunog unistenja i omogucilo njeno povlacenje kroz Crnu Goru u Albaniju i kasnije otvaranje Solunskog fronta koji je znacajno doprinio pobjedi saveznika. 

 Drugo,  Srbija je bila veoma zabrinuta da ce Crna Gora i poslije srpskog povlacenja uspjeti da sacuva svoju vojsku i nastavi rat sa Austrijom. Zbog toga je Srbija podmuklim destruktivnim djelovanjem uradila sve sto je u njenoj moci da izazove haos, oslabi crnogorsku odbranu i olaksa posao Austriji. Bez prikrivene i nedogovorene ali velike srpske pomoci Austrija ne bi vec u Januaru 1916 godine zauzela Lovcen i Cetinje.

Nikola Pasic, Predsjednik Srpske Vlade, obradovan ovim dogadjajima i siguran da ce Crna Gora poslije rata biti lak plijen Srbije, pobjedonosno obavjestava svoga Kralja «Srbija trenutno gubi rat protiv Austrije ali zato za sva vremena  dobija rat protiv Crne Gore».  Nikola Pasic je tada bio na sigurnom, u Skadru u Albaniji, gde se ni on ni njegova vojska nikada ne bi nasli, nego bi bili opkoljeni i unisteni da ih nije spasila Crna Gora (ne samo bitkom na Mojkovcu nego i ukupnim ratnim ucinkom). 

Desilo se sto se desilo. Crna Gora je spasila Srbiju ali je okupirana od strane Austrije. Uslijedile su dvije teske godine okupacije, sa velikim stradanjem civilnog stanovnistva i velikim brojem crnogorskih vojnika koji su kao ratni zarobljenici bili odvedeni u logore u Madjarskoj. Ipak,  Austrija  je tokom citave okupacije bila suocena sa upornim otporom crnogorskih komitskih ceta. Tako ce Crna Gora  docekati kraj rata slabija nego ikada ranije, sa velikim civilnim i vojnickin zrtvama (broj mrtvih, nestalih i ranjenih bio je preko 40% ukupne crnogorske vojske koja je stupila u rat).

Poslije povlacenja srpske vojske u Albaniju, Srbija i Francuska su razvile bliske saveznicke odnose koji su posebno ucvrsceni borbama na Solunskom Frontu. Francuski interes je bio stvaranje unitarne Jugoslavije (naravno pod francuskim uticajem), koja bi zauvijek onemogucila uticaj Italije, Austrije i Rusije na Balkanu. Tako su iza scene Francuska i Srbija postali saveznici u stvaranju unitarne Jugoslavije. Prvi neizbjezni korak na tome putu bila je likvidacija crnogorske drzave, jer  bi crnogorsko insistiranje na konfederaciji podstaklo i druge juznoslovenske narode da traze takvo rjesenje. Izvrsene su pazljive pripreme da bi Crna Gora poslije rata postala sto laksi plijen Srbije. Sistematskim lazima i dezinformacijama rusen je ugled Crne Gore kod ostalih saveznika. Francuska je zabranila  povratak Kralja i Vlade u Crnu Goru i prakticno ih je protivno svim medjunarodnim zakonima drzala kao zarobljenike u blizini Pariza (to je pravdano brigom za njihovu bezbjednost u Crnoj Gori!). Crnogorskim vojnicima (a narocito oficirima) oslobodjenim iz austrijskih logora planski je otezavan i onemogucavan povratak u Crnu Goru...U takvoj situaciji, u jesen 1918 godine, kada vise nije bilo ni jednog  austrijskog vojnika u Crnoj Gori, u Crnu Goru su upale srpske i francuske trupe. Crna Gora se nasla okupirana od svojih dojucerasnjih saveznika! 

U tom trenutku Crna Gora je imala i svoga Kralja i legalno izabranu Skupstinu i Vladu (koje su Francuzi i dalje drzali u zarobljenistvu). Ne obaziruci se na to Srbija je 26 Novembra 1918 godine organizovala skup svojih  pristalica,  takozvanu «Podgoricku Skupstinu» i proglasila prisajedinjenje Crne Gore Srbiji! 

Desilo se ono sto Srbija i Francuska nijesu ocekivale. Samo sest nedelja poslije «Podgoricke Skupstine», 6 Januara 1919 godine Stara Crna Gora  je smogla snage i digla se na  masovan ustanak, poznat kao Bozicni Ustanak. Ustanici su u prvom naletu  iako slabo naoruzani mogli da oslobode Cetinje i citavu Staru Crnu Goru. Uplaseni i iznenadjeni brojem i silinom ustanika, da bi dobili na vremenu dok im pristignu pojacanja, Srbi i Francuzi (koji su glumili neutralnost) su  ponudili pregovore.  Tu je dosla do izrazaja osnovna slabost ustanika koji su za razliku od svojih protivnika imali ljudskosti u sebi. Oni su cak i u okupatorskim srpskim vojnicima vidjeli grijesnu bracu i oklijevali da proliju bratsku krv. Zato su umjesto da krenu u odlucujuci napad prihvatili sa srpske i francuske strane potpuno neiskrene pregovore. Tako je propusten trenutak u kome je Stara Crna Gora mogla biti oslobodjena i borba nastavljena pod mnogo povoljnijim uslovima.

U srpsko-crnogorskom ratu koji je uslijedio poginulo je oko tri hiljade crnogorskih ustanika a jos vise ih je ranjeno. Izvrseni su strasni zlocini nad civilnim stanovnistvom Crne Gore. Poslednji ustanici su savladani tek 1926 godine, mada je vec 1919 bilo jasno da crnogorski ustanak protiv Srbije (u uslovima francuske podrske Srbiji i pasivnog drzanja medjunarodne zajednice) nece dovesti do oslobodjenja. Crnoj Gori cak nije dozvoljeno ni da ucestvuje na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919 godine, sto je jedinstven slucaj u istoriji mirovnih konferencija, na kojima po pravilu ucestvuju sve drzave ucesnice rata. Ma kako to apsurdno zvucalo, da su crnogorski ratni protivnici, Austrija i Njemacka dobili rat, Crna Gora bi sigurno ucestvovala na mirovnoj konferenciji i ne bi izgubila drzavu. 

Odnos Srbije prema Crnoj Gori u Prvom Svjetskom Ratu i tokom Bozicnog Ustanka spada u jednu od najsramnijih stranica srpske istorije, uporedivu sa sramotom kada su Karadjordjevu glavu dali  turcima na poklon.

Treba istaci da je svjetsko javno mnenje toga doba shvatilo tragediju Crne Gore. 

«An immense injustice had been inflicted on a small nation...» (Velika je nepravda nanijeta jednoj maloj naciji...) pisao je New York Times.

Grcke novine su pisale « Crna Gora je simbol citavog covjecanstva; drzava koja je uprkos tome sto je mala znala kroz vjekove da sacuva nezavisnost. Mi vjerujemo da je nezavisnost Crne Gore svetinja i da oni koji su digli ruku na nju nijesu prijatelji slobode, mira i humanosti»

Casni savremenici su mirovnu konferenciju u Parizu nazvali zlocinom protiv Crne Gore.

Nazalost sve to nije moglo pomoci. Svijet je bio suvise umoran od Prvog Svjetskog Rata da bi se energicnije suprotstavio srpsko-francuskoj okupaciji Crne Gore. Tako je zauvijek nestala Stara Crna Gora o kojoj je William Ewart Gladstone, cetvorostruki Predsjednik Engleske Vlade u doba kada je Engleska bila svjetska sila broj jedan napisao:

“Braveries and battles for independence of Montenegrins surpass those of the ancient Hellenes at Thermopylae and at Marathon.” (Hrabrost i bitke za nezavisnost Crnogoraca, nadmasuju one starih Helena kod Termopila i Maratona).

Stara Crna Gora je ubijena i iz svijeta stvarnosti zauvijek se preselila u isprepletane svjetove legende, mita i istorije.

Noviji dogadjaji su mnogo poznatiji  i necu se na njima detaljno zadrzavati. Crna Gora se ponovo izborila za svoju drzavnost u Drugom Svjetskom Ratu, poslije koga je postala jedna od sest drzava, clanica Jugoslovenske Federacije. Nazalost 1990 godine je poceo krvavi raspad Federalne Jugoslavije i Crna Gora se ponovo nasla na udaru Srbije. Srbija je 1990 godine uspjela da uspostavi poslusnicku - marionetsku vlast u Crnoj Gori, koje smo se oslobodili tek 1997 godine, posto nam je predhodno nanijela veliku stetu i sramotu.   
 

2.   SADASNJA SITUACIJA
 

U danasnjoj Crnoj Gori, 82 godine poslije nasilne smrti Stare Crne Gore, gradjani su podijeljeni u tri manjine. 

Prvu manjinu cine nepokolebljive pristalice samostalnosti. Drugu manjinu cine nepokolebljive prustalice jedinstvene drzave sa Srbijom.Trecu manjinu cine oni kojima su u principu oba rjesenja prihvatljiva. 

Trenutno je treca manjina naklonjenija samostalnosti Crne Gore, ali zavisno od razvoja situacije (politicke, ekonomske, stava Srbije i medjunarodne zajednice...) njihova  podrska samostalnosti moze i da poraste i da  oslabi. Rezultat buduceg referenduma, dakle dugorocnu sudbinu Crne Gore, odlucice trenutno raspolozenje ove trece manjine.

Ono sto sadasnju situaciju u Crnoj Gori cini posebno teskom nije unutrasnja opozicija samostalnosti nego mijesanje Srbije u unutrasnje stvari Crne Gore. I na javnoj sceni a jos mnogo vise iza scene Srbija je bila i ostala zestoki protivnik crnogorske samostalnosti. Unutrasnji protivnici crnogorske samostalnosti bili bi malobrojniji i miroljubiviji da nije  podrske koju dobijaju iz Srbije. Bez pomoci sa strane danasnji unutrasnji protivnici cronogorske samostalnosti ne bi mogli ugroziti obnovu crnogorske drzave, kao sto ni njihovi istomisljenici prije 82 godine nijesu mogli sami likvidirati Staru Crnu Goru.

U ovom trenutku za Crnu Goru je najvaznije da se postigne miroljubivi dogovor pristalica i protivnika samostalnosti. Svako jednostrano rjesenje koje nije zasnovano na dogovoru vlasti i opozicije u Crnoj Gori nosi sa sobom veliki rizik i dugotrajnu nestabilnost  Razgovori izmedju sukobljenih strana mogu dovesti do tri razlicita rezultata:

Prva, najpozeljnija, ali i najmanje vjerovatna mogucnost je da se sukobljene strane dogovore o buducim odnosima Crne Gore i Srbije. U tom slucaju buduci Referendum u Crnoj Gori bi postao formalnost, a mozda ne bi bio ni potreban. 

Druga mogucnost je da se iako nema dogovora o buducim odnosima, postigne dogovor o odrzavanju referenduma i pravilima po kojima ce biti odrzan.

Treca, najgora i nazalost najvjerovatnija mogucnost je da nema dogovora ni o buducim odnosima sa Srbijom, ni o referendumu. U tom slucaju pristalice samostalnosti ce biti  primorane da koristeci postojecu vecinu u Skupstini donesu jednostranu odluku o odrzavanju Referenduma i pravilima pod kojima ce biti odrzan. Takav referendum i njegovi rezultati mogu se napadati i sa principijelne i sa pragmaticne tacke gledista. 

Sa principijelne (moralne) tacke gledista postavlja se pitanje ima li vecina pravo da nametne rjesenje koje manjina dozivljava kao smrtnu presudu. U takvim slucajevima samo je jedan korak do toga da  formalno ispravan demokratski proces postane diktatura vecine nad manjinom. Moje je misljenje da u takvim slucajevima vecina, u duhu crnogorskog cojstva «braniti druge od sebe» ima moralnu obavezu da brani manjinu od sebe, tj. da pronadje rjesenja koja ce u najvecoj mogucoj mjeri smanjiti nezadovoljstvo manjine. Sa svoje strane pametna manjina ne treba da trosi energiju na blokiranje vecinske volje nego na iznalazenje nacina da u uslovima ostvarenja vecinske volje sto je moguce vise budu ispostovani njihova volja, osjecanja i interesi.

Sa pragmaticne tacke gledista postavlja se pitanje moze li napredovati i biti stabilna drzava u kojoj velika manjina zivi sa trajnim osjecajem nezadovoljstva i ugrozenosti.

3.   KAKVE ODNOSE PREDLOZITI SRBIJI I UNUTRASNJIM PROTIVNICIMA SAMOSTALNOSTI
 
Unaprijed je jasno (kamo srece da nijesam u pravu) da ce sadasnja Srbija i opozicija u Crnoj Gori, odbiti svaki prijedlog koji ukljucuje samostalnost Crne Gore i njeno punopravno clanstvo u Ujedinjenim Nacijama. No bez obzira na sigurno odbijanje, veoma je vazno da Crna Gora uputi Srbiji i opoziciji u Crnoj Gori  kratak, jasan i  medjunarodnoj zajednici razumljiv  prijedlog o Uniji Samostalnih Drzava. 

Naravno bilo bi idealno da prijedlog bude prihvacen, ali kvalitetan prijedlog, cak i kada je odbijen, moze uticati na poboljsanje situacije. Prvo, medju protivnicima samostalnosti, pored ekstremista ima i puno miroljubivih i demokratski orjentisanih ljudi koji znaju da misle svojom glavom i koji bi mogli shvatiti vrijednost jednog zaista dobrog prijedloga. Drugo, takav prijedlog bi mogao uticati na stav medjunarodne zajednice koja je u ovom trenutku zbog raznoraznih interesa i strahova protiv crnogorske samostalnosti.

Postojeca Platforma Vlade Crne Gore se doduse zalaze za Uniju Samostalnih Drzava ali je tekst platforme nepotrebno dug, komplikovan  i povremeno nejasan.

Moje je misljenje da crnogorski prijedlog treba da bude izrazen u jednoj jedinoj recenici:

„VLADA CRNE GORE PREDLAZE DA SE CRNA GORA I SRBIJA, KAO SAMOSTALNE DRZAVE – CLANICE UJEDINJENIH NACIJA,  MEDJUSOBNO POVEZU NA POTPUNO ISTI NACIN KAO I CLANICE EVROPSKE UNIJE KOJE SU PRIHVATILE SENGENSKI SPORAZUM , STO JE NAJVECI STEPEN BLISKOSTI KOJI POSTOJI U EVROPSKOJ UNIJI.“

Dakle umjesto nepotrebnog eksperimentisanja i izmisljanja odnosa kakvi nigde u svijetu ne postoje predlozimo nesto sto vec postoji, nesto sto Evropi i svijetu ne treba objasnjavati.

Evropskoj Uniji  bilo bi veoma tesko da se suprotstavi svom sopstvenom modelu, a Srbiji bi bilo tesko da crnogorski prijedlog napada kao nesto sto je suprotno evropskim kretanjima. Sem toga uspostavljanje odnosa Sengenskog tipa izmedju Srbije i Crne Gore omogucilo bi da jednoga dana udjemo u Evropsku Uniju bez ponovnog mijenjanja odnosa. Odnosi Sengenskog tipa izmedju Crne Gore i Srbije mogli bi biti primjer i podsticaj za takve medjudrzavne odnose na citavom Balkanu. 

Ovakav prijedlog trebala bi da prati medijska kampanja koja bi jasno istakla sledecu cinjenicu:

Mada drzave Sengenske Grupe (Njemacka, Francuska, Italija, Grcka, Spanija...) predstavljaju samostalne drzave – clanice Ujedinjenih Nacija, gradjani tih drzava imaju na citavoj teritoriji sva prava (sloboda kretanja i izbora mjesta rada i prebivalista, pravo vlasnistva...) kao da se radi o jedinstvenoj drzavi. Dakle gradjanima Srbije i Crne Gore ne bi bilo uskraceno ni jedno pravo i sloboda koje danas imaju. 

Licno mislim da je u dugotrajnoj krizi koja predstoji Srbiji, za Crnu Goru daleko najbolje da bude samostalna drzava bez ikakve posebne Unije sa Srbijom. Medjutim Uniju dozivljavam kao nuzan kompromis izmedju nas koji smo za samostalnost i onih koji su za jedinstvenu drzavu. 

Dakle Crna Gora treba da Srbiji i opoziciji u Crnoj Gori, umjesto postojece Platforme, ponudi medjusobne odnose koji su u potpunosti Sengenskog tipa i da jasno kaze da je to najveci stepen bliskosti koji moze prihvatiti. Srbija treba da prihvati ili odbije nas prijedlog. Platforma kao osnova za pregovore logicki  podrazumijeva da se moze i manje od onoga sto je u Platformi predlozeno, a za Crnu Goru bi zaista bilo samoubilacki da prihvati povezivanje koje bi bilo cvrsce od Unije Sengenskog tipa. Mnoge pristalice samostalnosti strahuju da tokom pregovora DPS moze ici ispod toga minimuma, i to je kljucni razlog sto DPS nema jednodusnu i bezrezervnu podrsku da tako kazem «prvoboraca» za samostalnost.

Ukoliko bi se nekim cudom postigao dogovor o Uniji Sengenskog tipa, Referendum bi postao formalnost. Crna Gora vise ne bi bila u opasnosti. Srbija i Crna Gora  bi  oslobodjene problema medjusobnih odnosa mogle da se okrenu buducnosti. Kada bi u Srbiji preovladala politicka mudrost Unija Sengenskog tipa bi odmah bila prihvacena kao jedino brzo i stabilno rjesenje koje Srbiji ne nanosi ama bas nikakvu stetu. Primjera radi u Uniji Sengenskog tipa Srbija i njeni gradjani bi luku Bar koristili pod potpuno istim uslovima kao privreda i gradjani Crne Gore.
 
 

4.  KAKAV REFERENDUM ORGANIZOVATI
 

Ukoliko ne uspije dogovor o Uniji Sengenskog tipa od neprocenjivog je znacaja za buducnost i stabilnost Crne Gore da se makar postigne dogovor o odrzavanju referendumu i zakonu po kome ce se sprovesti.

Moje misljenje o Referendumu se bitno razlikuje od stava crnogorskih partija koje se u Skupstini i u Vladi casno bore za samostalnost.  

Spadam u one Crnogorace koji bi sve sem samostalne Crne Gore dozivjeli kao smrtnu presudu svojoj buducnosti i buducnosti svoje djece. Mi smatramo da nema toga Referenduma i te vecine koja nas ni krive ni duzne moze osuditi na smrt i oduzeti nam pravo na samostalnost. Mi ne damo nasu buducnost i kao jedini garant te buducnosti hocemo nazad Drzavu koju nam je u krvi i teroru oduzeta poslije Prvog Svjetskog Rata. Taman i da vecina bude protiv samostalnosti mi hocemo svoju drzavu – naravno ni u kom slucaju ne odstupajuci od miroljubivosti i demokraticnosti.

Krace receno Referendum ne moze da odlucuje o tome hoce li uopste biti samostalne Crne Gore ili ne. Samostalna Crna Gora mora postojati a Referendum, uz maksimalno postovanje  volje gradjana, jedino moze da odluci hoce li obnovljena crnogorska drzava biti u sadasnjim ili nekim manjim granicama.

Van svake sumnje pristalice samostalnosti su u ovom trenutku vecina, ali se tesko radovati pobjedi u kojoj ce velika manjina ostati dugotrajno i ekstremno nezadovoljna. To je onda samo matematicka pobjeda a ustvari duboka i opasna podjela jednoga drustva. Drzava sa takvim stepenom nezadovoljstva ne moze biti stabilna. Pogotovo ne bi bila stabilna Crna Gora jer ce pojedini krugovi iz Srbije i poslije osamostaljenja nastaviti da podsticu protivnike samostalnosti. 

Potrebno je zato naci nacin da se ispostuje volja sto veceg broja gradjana, to jest da se broj nezadovoljnika u buducoj samostalnoj Crnoj Gori svede na minimum. Referendum mora biti zamisljen toliko fer i demokratski da unaprijed ublazi nezadovoljstvo onih cija volja nece moci biti postovana. Da bi se to postiglo treba biti otvoren za sve predloge i rjesenja.

Primjera radi sa opozicijom (protivnicima samostalnosti) u Crnoj Gori bi se moglo razgovarati cak i o tome  da se u svakoj opstini u kojoj postoji dvotrecinska vecina za jednu opciju, postuje volja gradjana te opstine pa maker bila i protivna rezultatu glasanja na citavoj teritoriji Crne Gore. To prakticno znaci da opstina u kojoj je dvotrecinska vecina protiv samostalnosti ne bi usla u sastav samostalne Crne Gore, bez obzira sto je vecina u Crnoj Gori za samostalnost. Nadam se da u nijednoj crnogorskoj opstini gradjani nece dvotrecinskom vecinom napraviti tako pogresan izbor, ali ako naprave to treba postovati. Naravno i u obrnutom slucaju, ako bi se desila nevjerovatna tragedija da vecina u Crnoj Gori bude protiv samostalnosti, opstine u kojoj je dvotrecinska vecina za samostalnost formirale bi samostalnu Crnu Goru. Ako je na Cetinju 90% pristalica samostalnosti a u Plevljima 80% pristalica zajednicke drzave nema nikakvog razloga da se ne postuje volja i jednih i drugih, pogotovo sto cemo se cak i ako to sada odbiju za deset godina zajedno naci u Evropskoj Uniji, tj. U Uniji Sengenskog tipa.

Puna otvorenost za sva rjesenja moze jedino doprinijeti povecanju medjusobnog povjerenja i smanjenju tenzija. Opoziciju u Crnoj Gori treba pozvati da prestane sa raznim pokusajima da blokira volju vecine i da nam umjesto toga kazu sta mozemo uraditi za njih da sto lakse prebole obnovu crnogorske drzave.  

Ovakav prilaz Referendumu bio bi jasna i pomirljiva poruka neistomisljenicima da pristalice samostalnosti ne zele nikome da namecu svoju volju ali i ne prihvataju  nametanje tudje volje.

Sa malo srece Crna Gora ce 2002 godine biti samostalna drzava – clanica Ujedinjenih Nacija.
Stara Crna Gora se u svoje vrijeme po mnogo cemu uzdizala do visine primjera zbog cega je uzivala postovanje savremenika. Obnova crnogorske drzave ce dobiti puni smisao jedino ako i nova Crna Gora uspije da se uzdigne do visine primjera neceg dobrog. U ovom novom vremenu tri su sanse za to: Ekoloska Drzava, Drzava bez vojske i Drzava sa vrhunskim postovanjem ljudskih prava i sloboda. 

Obnova crnogorske drzave je nas dug prema proslosti i obaveza prema buducnosti.Nadam se da cemo 6 Januara 2003 godine, 84 godine poslije Bozicnog Ustanka moci poci na grob naseg velikog i podmuklog neprijatelja, nekadasnjeg Predsjednika srpske Vlade Nikole Pasica (onoga koji je svome Kralju napisao «Srbija trenutno gubi rat protiv Austrije ali zato za sva vremena  dobija rat protiv Crne Gore»). Dzentlamenski cemo poloziti cvijece na njegov grob i reci mu da nije bio u pravu. Protiv Crne Gore jos niko nikada nije dobio rat za sva vremena.
 

Dragan Hajdukovic
 

Montenet.org:  Kao sto zna veliki broj citalaca koji su nam se javljali, komentari citalaca su dobrodosli.  Montenet.org ne prezentuje vecinu komentara koje su licne prirode. Medjutim, ukoliko neko zeli da komentarise ili sugerise teme koje bi mogle biti od interesa citaocima, Monenet.org ce ih okaciti na "http://www.montenet.org/home/letters.htm" po redu u kojem stizu. Mozda je jos jednostavnije ako oni koji hoce da posalju komentar dvostruko pritisnu misa na rijec 'comments', a ukoliko hoce da vide komentare pritisnu misa na rijec  'published' koje se nalaze na dno svake stranice Montenet.org. Alternativno, komentari se mogu poslati na e-mail adresu webmaster@montenet.org.