U Crnoj Gori su, 22. aprila 2001. godine, odrzani prijevremeni parlamentarni izbori. Novoizabrana Skupstina Crne Gore izabrala je, 2. jula 2001. godine, novu Vladu Crne Gore, na celu sa dosadasnjim premijerom gospodinom Filipom Vujanovicem. Skupstina je, istom prilikom, prihvatila Program Vlade Crne Gore, kojeg je clanovima Skupstine prezentirao predsjednik Vlade. Obzirom na vaznost procesa koji se odvijaju u zemljama Jugo-istocne Evrope za mir i bezbjednost u tom podrucju i u Evropi, te ulogu koju, u tome, ima razvoj u Crnoj Gori i njeni buduci odnosi sa Srbijom, to vas informisemo o iznijetim i utvrdjenim zadacima nove Vlade Crne Gore. Takodje saljemo, u dodatku, informaciju sa odgovorima na neka pitanja koja se postavljaju, a odnose se na buduci drzavno-pravni status Crne Gore. 

             Najprije se zeli istaci da je mandat novoizabrane Vlade Republike Crne Gore odredjen sporazumima sacinjenim prije i nakon izbora, izmedju partija koje se zalazu za demokratsku i suverenu Crnu Goru, kao samostalnog medjunarodno pravnog subjekta. Ovim sporazumom utvrcen je rok od jedne godine, da Vlada osigura uslove da se organizuje Referendum o drzavno-pravnom statusu Crne Gore, te da priprema i Parlamentu predlaze i druge zakonske akte koji su od opsteg interesa za Crnu Goru. 

            U Programu nove Vlade Crne Gore, kojeg je Parlament prihvatio, utvrdjeno je da je ocuvanje politicke i bezbjednosne stabilnosti Crne Gore prioritetan uslov njenog demokratskog i ekonomskog napretka. Na tom pravcu Vlada ce pojacati dijalog sa parlamentarnom opozicijom. Cilj je da se zajednicki prevazilaze polarizacije, zaostrenosti i sadasnji visok stepen medjusobnog nepovjerenja politickih subjekata. To je preduslov za nastavljanje rada na reformama koje su preduslov integracije u evropske institucije. Dogovor treba da doprinese smanjenju politickih tenzija, kako bi se gradjani mogli slobodnije opredeljivati o onome sto je bitno za njihovu bolju perspektivu. Takodje ce se i drzavno pitanje rjesavati demokratskom i vecinskom voljom gradjana, referendumom koji ce biti izbor boljeg rjesenja, a ne sudbinsko pitanje.
 
             Vlada ce, takodje, ponuditi razgovore Vladi Srbije o novom modelu uredjenja odnosa Crne Gore i Srbije. Taj novi model Vlada Crne Gore vidi u savezu dvije nezavisne i medjunarodno priznate drzave. Vlada smatra da je rjesenje za nefunkcionisanje postojece federacije. Rijec je o ogromnoj nesrazmjernosti dvije drzave; o razlicitom nivou ostvarenja ekonomskih reformi i nemogucnosti stvaranja istog ekonomskog sistema. Nemoguce je ostvariti punu ravnopravnost u saveznoj drzavi. U takvoj drzavi bi veca clanica bila neminovno dozivljavana kao hegemon, a manja ona koja ucjenjuje. Stoga se savez dvije nezavisne drzave vidi i kao preduslov kako istinske stabilnosti odnosa Srbijom, tako isto i optimalan model buducih odnosa drzava Balkana. 

            Vlada Crne Gore cvrsto je opredijeljena da razvija svestranu saradnju sa susjednim, kao i svim drugim drzavama, a takodje i sa regionalnim i medjunarodnim organizacijama, kako bi se ocuvao mir i ojacala stabilnost, te unapredili odnosi i razvoj zemalja u ovom regionu. 

            Na ekonomskom planu, osnovni ciljevi Vlade okrenuti su ka ostvarivanju kontinuiranog privrednog razvoja, poboljsanju uslova privredjivanja, povecanju zaposlenosti i porastu zivotnog standarda stanovnistva. U tom cilju ubrzace se sprovodjenje makroekonomskih reformi privrede. One obuhvataju mjere u oblasti monetarne politike i smanjenje stope inflacije, restruktuiranje bankarskog sistema, radikalno smanjivanje udjela "sive ekonomije", reformu fiskalnog sistema koja ukljucuje i smanjivanje poreskih stopa. Zatim Vlada ce se angazovati na znatnom ubrzanju privatizacije velikih i javnih preduzeca i, na toj osnovi, povecanju fondova za podsticanje preduzetnistva i zaposljavanja. Kada je zaposljavanje u pitanju, posebna paznja bice posvecena podrsci programima razvoja malih i srednjih preduzeca. Uz koriscenje sredstava donora, poboljsace se stanje u objektima infrastrukture. Nastavice se program liberalizacije cijena i ukidanje subvencija uz, istovremeno, donosenje sveobuhvatnih mjera u ekonomsko-socijalnoj oblasti, kako bi se zastitile socijalno najugrozenije kategorije stanovnistva. Poboljsace se stanje u obrazovanju i zdravstvenoj zastiti. U narednom periodu planira se nastavljanje sprovodjenja reforme drzavne uprave i lokalne samouprave i, u tom pravcu, pripremice se i Parlamentu ponuditi odgovarajuca zakonska regulativa, te sprovoditi programi reorganizacije i osposobljavanja za dobru upravu. Bice donijeti novi zakonski akti u cilju poboljsanja unutrasnje bezbjednosti - licne, imovinske, kao i bezbjednosti u saobracaju.

            Kada su pojedine privredne djelatnosti u pitanju, prioritet ce biti dat razvoju turizma i poljoprivrede, kao najvaznijim resursima razvoja Crne Gore. Razvoj turizma odvijace se u skladu sa programom sadrzanim u Master planu razvoja turizma do 2020 godine. U poljoprivredi ce se, takodje, sprovoditi program povecanja proizvodnje i kapaciteta prerade poljoprivrednih proizvoda. U ostvarivanju ovih zadataka, Vlada ce stimulisati ulaganja inostranog kapitala te, na taj nacin, kao i kroz program privatizacije, nastojati da osigura priliv dodatnih finansijskih sredstava iz inostranstva. 

            Znacajnu paznju u narednom periodu Vlada ce pokloniti sprovodjenju utvrdjenog programa borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala. Na tom planu ce se nastaviti svestrana saradnja sa medjunarodnim organizacijama I institucijama, uz djelovanje Agencije za antikorupciju i Odbora za borbu protiv organizovanog kriminala, formiranih kroz aktivnosti Pakta stabilnosti za Jugo-istocnu Evropu. Vlada ce, takodje, osigurati punu transparentnost ukupnih robnih i novcanih tokova koji se ostvaruju u Crnoj Gori.

            Vlada Crne Gore uputila je Vladi Srbije inicijativu i predloge za uredjenje buducih odnosa dvije drzave na novim osnovama. 

            Motivi za takvu inicijativu su:

a) da su, u najvecoj mjeri zbog prirode ranije vlasti u Srbiji, olicene u rezimu S.Milosevica, odnosi izmedju nase dvije drzave duze vremena veoma losi, te da, prakticno, Crna Gora i Srbija funkcionisu kao dvije nezavisne drzave;
b) da su, na osnovu iskustva funkcionisanja SR Jugoslavije u proteklih 8 godina,  u potpunosti iznevjerena ocekivanja gradjana Crne Gore u  SRJ,  kao zamisljenu i projektovanu ravnopravnu zajednicu dvije drzave i njenih gradjana;
c) da je, nakon raspada ranije zajednicke drzave, SFRJ, neminovno dovesti do kraja proces razgradnje ostataka zajednicke drzave. Na taj nacin bi svaka republika ranije SFRJ, postala, u novim okolnostima, potpuno ravnopravna drzava, koja ce, na tim osnovama teziti gradjenju novih odnosa, povjerenja, stabilnosti i saradnje
d) da, kao dvije stare i bliske drzave i naroda, Crna Gora i Srbija svoje, sada lose odnose, ne mogu uciniti dobrim i stabilnim, zadrzavajuci i popravljajuci okvir i instrument manipulacije,  osvajanja, mrznje i rata, a kojeg je nametnuo raniji rezim. One svoje odnose i moguci okvir, treba same i slobodno da izaberu i dogovore. Na taj nacin ce njihovi odnosi biti zasnovani na zdravim i cvrstim temeljima, odgovarati interesima nasih naroda i drzava, mira i stabilnosti u Crnoj Gori i Srbiji, kao i pozitivnim procesima, stabilnosti i saradnji u sirem regionu. 

            Osnove inicijative Crne Gore su u sledecem:

1) Crna Gora i Srbija ce, poput drugih drzava nastalih iz ranije zajednice, svoje nove odnose graditi i razvijati kao dvije potpuno suverene, nezavisne drzave i posebni medjunarodno pravni subjekti. Time se osigurava nacelo jednakosti svih ranijih republika, sada drzava, u medjusobnim odnosima i u odnosima sa drugim drzavama i organizacijama. Prihvatajuci njihov jednak status i karakter suverenih drzava, one, istovremeno, definitivno odbacuju bilo kakve pretenzije jedne u odnosu na drugu. Medjusobno se priznaju kao ravnopravne drzave i spremne su da, na tim osnovama, grade buduce medjusobne odnose i saradnju, te da zajednicki doprinose miru i stabilnosti u regionu
2) U uslovima potpune samostalnosti, Crna Gora je spremna da sa Srbijom gradi ugovorni savez dvije nezavisne drzave. Na taj nacin bi izrazili medjusobnu bliskost i povezanost i olaksali slobodno kretanje ljudi, roba, usluga, kapitala, informacija, udruzivanja i privredjivanja. Time bi, ujedno, dali primjer i podsticaj novim odnosima koji, na gore iznijetim osnovama, treba da se grade i razvijaju na prostorima ranije zajednicke drzave i sire u regionu.            
Ovo bi, takodje, bio put unutrasnje stabilizacije u svakoj drzavi, kao i stvaranja medjusobnog povjerenja i stabilnosti u odnosima i u tom dijelu Evrope. 

            Sadrzina predloga Crne Gore je da Crna Gora i Srbija u buduci savez nezavisnih drzava udruze vazna podrucja ekonomskog razvoja i odnosa: slobodnu trgovinu, monetarnu politiku zasnovanu na Evro; zajednicku politiku odbrane i koordinaciju u oblasti spoljne politike i medjunarodne saradnje. Crna Gora je zainteresovana da svoju saradnju sa Srbijom dalje gradi po uzoru na Evropsku Uniju, kako u pogledu sadrzaja, tako i mehanizama. Na taj nacin bi se, istovremeno, olaksao postupak povezivanja obje drzave sa susjedima i sa Evropskom Unijom, u skladu sa Procesom Stabilizacije i Asocijacije. 

            Koji su razlozi da se Crna Gora odlucila na takvu inicijativu, nakon rusenja ranijeg rezima, odnosno dolaska nove demokratske vlasti na celo Srbije?

            Tri su osnovna razloga za to: 

1) vrijeme koje je bilo potrebno da sazriju, ojacaju i prevladaju demokratske snageu Crnoj Gori, da bi se mogle uspjesno suprotstaviti politici i rezimu bezobzirne sile, agresivnog sovinizma i rata; 
2) opredeljenje da se sacuvaju mir, stabilnost i medjuetnicka tolerancija u Crnoj Gori, da se izbjegne rizik krvoprolica i rata, sto je, ujedno, bila poruka svih glavnih faktora medjunarodne zajednice, sa kojima je Crna Gora saradjivala; uvjerenje da se sa novim demokratskim snagama Srbije moze, kroz demokratski dijalog, postici dogovor o novom pocetku, u skladu sa legitimnim i dugorocnim interesima nasih drzava i naroda, sa interesima mira i stabilnosti u nasim zemljama, u nasim odnosima i u regionu u cjelini.

            Izvjesno je da bi takvo opredeljenje raniji rezim u Beogradu koristio kao pretekst za izazivanje nestabilnosti, sukoba i rata u Crnoj Gori. Takve namjere je pokazao i 1991. godine, kada je Crna Gora, kao i druge republike, iskazala u Hagu, spremnost da prihvati tada ponudjeni plan, od cega je, pod pretnjom rusenju crnogorske vlasti, tadasnje rukovodstvo odustalo. Takve namjere prema Crnoj Gori su pokazivane neprekidno od pobjede demokratskih, reformskih i pro-evropskih snaga, 1997. godine, a posebno nakon ulaska u rat sa NATO, marta 1999. godine. To je praceno i  odlukom o stvaranju specijalnih paravojnih snaga pri Vojsci Jugoslavije, za destabilizaciju Crne Gore, te zatvaranjem granica i koriscenjem VJ za prijetnje prema Crnoj Gori.

            Poput Srbije koja je svoj karakter suverene drzave odredila Ustavom iz 1990. godine, a sto je tako nedvosmisleno demonstrirano ispravnom odlukom Vlade Srbije da ignorise institucije savezne drzave i isporuci S.Milosevica Medjunarodnom tribunalu u Hagu, 28. juna 2001. godine,  Crna Gora je, takodje, ali tek od 1998. godine, povratila u svoju nadlaznost vecinu funkcija prenijetih tzv. saveznoj drzavi. To je ucinila u oblastima: carine, spoljne trgovine, poreske politike, monetarne i spoljne politike. Na taj nacin, ona je i u vrijeme ranijeg rezima jasno demonstrirala namjeru da vrati u svoju nadleznost i da funkcionise kao potpuno nezavisna drzava i samostalni medjunarodni subjekat. O tome da vlast u Beogradu nema vise nikakvog povjerenja, vec da Crna Gora samostalno artikulise svoje interese, ona je obavijestila, svojim dokumentom, i Savjet Bezbjednosti UN, 23. juna 2000. godine

            Da li je Crna Gora ekonomski odrziva drzava, ili je osucena na zavisnost?

            Iako jedna od najmanje razvijenih drzava ranije SFRJ, Crna Gora je, od pocetka rata 1991. godine, bila utociste za veliki broj izbjeglica, posebno iz Hrvatske, BiH i sa Kosova. U toku egzodusa stanovnistva sa Kosova, u Crnoj Gori je broj izbjeglica premasivao 120.000. dostizuci 20% stanovnistva zemlje. Najvise radi toga je medjunarodna zajednica otpocela da pruza pomoc Crnoj Gori, da bi kasnije ona bila davana i za makro-ekonomske potrebe, te za infrastrukturne projekte. Ipak, najveci godisnji obim ukupne inostrane pomoci koju danas Crna Gora dobija, ne prelazi 1/4 godisnjeg deviznog priliva koje su, prije rata, ostvarivali turizam i pomorska privreda u Crnoj Gori, a koje danas, zbog desetogodisnje krize u regionu, ne donose ni 10% ranijeg priliva. 

            Nema, otuda, nimalo sumnje da Crna Gora raspolaze znacajnim resursima za ubrzan razvoj, u uslovima mira i stabilnosti, dobre ekonomske politike, te brzeg ostvarivanja programa reformi i povezivanja sa medjunarodnim okruzenjem, sto je politika Vlade. Vazna pretpostavka tome je i sto hitnije zaokruzivanje drzavno-pravnog statusa Crne Gore, kako bi se mogla preuzeti odgovornost za vlastiti razvoj, te mnogim potencijalnim partnerima, uciniti izvjesnom razvojna politika, privredni sistem i regulativa. Decenija ekonomske i svekolike katastrofe, nametnute politikom diktiranom izvan Crne Gore, unazadice razvoj Crne Gore za gotovo pola stoleca. Zaustavljanje svake privredne aktivnosti dovelo je do zastarijevanja i propadanja mnogih stvorenih kapacijeta u turizmu, pomorstvu, industriji, kao i odlazak u inostranstvo velikog broja mladih, kvalifikovanih strucnjaka. Stoga ce biti potrebno vrijeme i sredstva da se obnovi i reformise privreda, prekvalifikuje i osposobi kadar. Ipak, realno je ocekivati da ce za nekoliko godina, Crna Gora biti u stanju da znatno vise i uspjesnije koristi svoje bogate resurse, eliminise sadasnju zavisnost od dodatne inostrane pomoci koja se daje gotovo svim zemljama u tranziciji, te da bude dobar partner zemljama u susjedstvu i regionu, u prosperitetnom razvoju svoje privrede.

            Na nedavno odrzanoj donorskoj konferenciji u Brislu, delegacija Crne Gore je jasno iskazala namjeru da nastavi ostvarivanje Makroekonomskog programa reformi. Njegov cilj je da se: ocuva stabilnost cijena; znacajno smanji uloga Vlade u privredi, te otvori trziste za istinsku konkurenciju. Takodje da se osjetno umanji sivo trziste; reformisu banke i nastavi dosadasnja monetarna politika zasnovana na DEM, odnosno kasnije EVRO, kao jedinom sredstvu placanja. Cilj je i da se reformise poreski sistem i smanje poreske stope. Zatim, da se donese novi zakon o preduzecima; reformse uprava i smanje vladini troskovi i budzet ucini transparentnim. Program ce ojacati mala i srednja preduzeca u kontekstu brze i temeljne privatizacije. Radice se na bnovi i intenzivnon razvoju turizma i poljoprivrede, na zastiti okoline, poboljsanju zdravstvene zastite, obrazovanja i socijalnog staranja. 

            Otuda bi veci stepen jedinstva ili zajednistva ekonomskog sistema i ekonomske politike jednako ogranicavao ekonomski razvoj i Srbije i Crne Gore. Privredi Srbije, u kojoj dominiraju preradjivacka industrija i poljoprivreda, potreban je visok stepen zastite kroz ogranicenja uvoza i visoke carinske stope. Za razliku od nje, privrede Crne Gore je otvorena i  dobrim dijelom je prilagodila uvozni rezim i carinske stope evropskim standardima. Zato je za obje privrede korisnije da i Crna Gora i Srbija budu nezavisne drzave i da svoj ekonomski sistem i politiku prilagode strukturi svoje privrede i prioritetima razvoja. 

            Da li politika Vlade Crne Gore ugrozava stabilnost u regionu?          

            Osnove stabilnosti u regionu Jugo-istocne Evrope su: povoljni medjuetnicki odnosi u visenacionalnim drzavama; jasno, javno i istinsko odricanje drugih drzava, od bilo kakvih pretenzija u odnosu na susjedne drzave; te, u skladu sa tim, uskracivanje od strane drugih drzava, podrske i pomoci organizacijama ili elementima koji takvu pomoc traze, radi nametanja rjesenja. Dalji faktori stabilnosti u regionu zavise od ukorijenjenosti i snage demokratskih vrijednosti i pravila; kao i opsta ekonomska i socijalna situacija. Stabilna unutrasnja situacija u svakoj pojedinoj zemlji, preduslov je stabilnosti u cijelom regionu, i obrnuto. 

            Ignorisanje, ili potcjenjivanje tih istina, moglo bi voditi ugrozavanju mira i stabilnosti unutar Crne Gore, koji su, zahvaljujuci promisljenoj politici crnogorske vlasti,  sacuvani u najtezim uslovima prosle decenije. Za buduci mir i stabilnost u Crnoj Gori su, stoga, od velikog znacaja: da se postuju demokratski odnosi i slobodno iskazana opredeljenja vecine gradjana Crne Gore. Da se, pri tome, sacuvaju skladni medjuetnicki odnosi, vodeci racuna da nacionalne zajednice u Crnoj Gori pokazuju povjerenje i lojalnost u politiku Vlade Crne Gore prema etnickim i vjerskim grupama. Da se one, u dobroj mjeri, radi toga, opredeljuju za podrsku da i Crna Gora, poput drugih, ima samostalan, suveren medjunarodno-pravni status. Odricanje ravnopravnog polozaja i slobodno izrazene volje gradjanima Crne Gore, stvorilo bi, kod vecine njenih gradjana, posebno kod pojedinih njenih nacionalnih zajednica, osjecaj obmanutosti i nepovjerenja, te bi moglo biti osnova nestabilnosti u medjuetnickim odnosima i u cjelini. Posebno bi se to negativno odrazilo na odnose sa Srbijom, u kojoj bi se prepoznala ranija politika aspiracija prema Crnoj Gori, negiranja njenog nacionalnog bica i hegemonije.

            Crna Gora  ni u cemu nije doprinijela nepovoljnom razvoju na Kosovu. Nije bila i ne moze da se koristi kao povod za tamosnje teznje za nezavisnost. Nadalje, stabilnost i razvoj u BiH zavise, osim od unutrasnjeg razvoja, i od politike i postupaka rukovodstava u Srbiji i Hrvatskoj, a ne od opredeljenja gradjana Crne Gore. Politika Crne Gore prema nacionalnim i vjerskim zajednicama mogla bi da bude pozitivan primjer i osnova saradnje u regionu, a ne razlog da se ona drzi zatocenikom tudjih gresaka ili nedostatka vizije za rjesenje pojedinih regionalnih problema.       

            Za dijalog sa svima, u Crnoj Gori i sa Srbijom, za saradnju sa svijetom

            Vlada Crne Gore je svjesna da je znacajan procenat njenih gradjana cvrsto opredijeljen da sacuva odredjeni okvir zajednickih odnosa sa Srbijom. To je bio jedan od razloga da se inicira iznijeti model zajednice suverenih drzava, sa nizom zajednickih funkcija. U skladu sa odredbama Ustava Crne Gore, njima ce biti omoguceno da se, u demokratskom, slobodnom, transparentnom postupku, izjasne za oblik drzavnog uredjenja Crne Gore, odnosno zajednice sa Srbijom. Skupstina Crne Gore utvrdice datum Referenduma, na osnovu predloga Predsjednika Crne Gore, a u skladu sa sporazumom partija koje vrse vlast u Crnoj Gori. Prema odredbama Sporazuma, Referendum bi trebalo da se odrzi najkasnije u roku od jedne godine. Prethodno ce se, u okviru Skupstine Crne Gore, voditi razgovori o odredbama Zakona o referendumu, kako bi se stvorili uslovi za ucesce svih politickih partija, odnosno najsire izjasnjavanje gradjana o buducem obliku svoje drzave. 

            Odluku o drzavno-pravnom statusu Crne Gore mogu donijeti jedino gradjani Crne Gore na referendumu koji ce se organizovati u skladu sa demokratskim standardima Evrope. Kako god da se gradjani izjasne, drzavni organi Crne Gore su duzni da postuju i sprovedu takvu odluku. Ako bi se gradjani izjasnili za nezavisnost, drzavni organi Crne Gore bi bili duzni da postuju i sprovedu takvu odluku. 

            Vlada Crne Gore je, takodje, vec pokrenula inicijativu za razgovore sa Vladom Srbije, kako bi se sa Vladom i drugim najodgovornijim politickim ciniocima Srbije, pokusalo usaglasiti rjesenje koje najvise odgovara dvema drzavama i njenim gradjanima, interesima mira, stabilnosti i razvoja Crne Gore i Srbije, kao i regiona u cjelini.

            Ona je rijesena da nastavi miroljubiv proces i vodi pregovore u dobroj vjeri. Postovace odredbe Povelje Ujedinjenih Nacija, Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima i obaveze predvidjene u Zavrsnom Aktu Helsinske konferencije, kao i Povelje iz Pariza, i sve druge medjunarodne instrumente koji garantuju ljudska prava i slobode, vladavinu prava i demokratije. Svojim Ustavom i odgovarajucim zakonima garantuje prava etnickih i nacionalnih zajednica i manjina u skladu sa obavezama preuzetim u okvirima CSCE. Ona, isto tako, prihvata sve odredbe sadrzane u nacrtu Konvencije Savjeta Evrope, posebno one u Poglavlju II o ljudskim pravima i pravima nacionalnih i etnickih grupa. Crna Gora ce da postuje nepovredivost svih granica, koje mogu biti promijenjene jedino miroljubivim sredstvima i uzajamnom saglasnoscu. Ona prihvata sve relevantne obaveze u pogledu razoruzanja i nuklearne ne-proliferacije, kao i bezbjednosti i stabilnosti regiona. Ona, takodje, prihvata obavezu da rijesava sporazumno, ukljucujuci kada je to potrebno, putem arbitriranja, sva pitanja vezana za drzavnu sukcesiju i regionalne sporove.

Bojan Sarkic
 
 
 

Montenet.org:  Kao sto zna veliki broj citalaca koji su nam se javljali, komentari citalaca su dobrodosli.  Montenet.org ne prezentuje vecinu komentara koje su licne prirode. Medjutim, ukoliko neko zeli da komentarise ili sugerise teme koje bi mogle biti od interesa citaocima, Monenet.org ce ih okaciti na "http://www.montenet.org/home/letters.htm" po redu u kojem stizu. Mozda je jos jednostavnije ako oni koji hoce da posalju komentar dvostruko pritisnu misa na rijec 'comments', a ukoliko hoce da vide komentare pritisnu misa na rijec  'published' koje se nalaze na dno svake stranice Montenet.org. Alternativno, komentari se mogu poslati na e-mail adresu webmaster@montenet.org.